|
Peter Otten
MINERALEN door Peter Otten
In een aantal vorige artikelen heb ik gesproken over vitamines. Als aanvulling hierop wil ik nog spreken over stoffen die nét zo belangrijk zijn, zowel in onze eigen voeding als in die van de vogels. Ook hier geldt weer dat een evenwichtige voeding alle belangrijke mineralen bevat. Een uitzondering is in onze contreien Selenium. Dat komt in onze bodem te weinig voor en wel in een brede strook, van West Europa tot in Siberië. We krijgen er aldus te weinig van binnen.
Wat zijn mineralen? Eigenlijk zijn het delfstoffen. In ons verhaal zijn het scheikundige verbindingen van bepaalde elementen: koper, zink, seleen, ijzer, calcium, kalium, natrium enz. In pure vorm zijn deze stoffen vaak onverteerbaar en zeer giftig. Scheikundige verbindingen met zulke stoffen zijn echter levensnoodzakelijk. Evenals bij vitamines veroorzaakt een gebrek aan een noodzakelijk mineraal, gebreksziekten die kenmerkend zijn voor dit of dat mineraal. Er zijn twee groepen mineralen. Van de ene groep hebben we minstens 100 mg. per dag nodig en van de andere minder dan 100 mg. De laatste heten vaak sporenelementen, omdat we er maar een spoor(tje) van nodig hebben.
Calcium Ons lichaam bevat 1.5% calcium. Dat is dus 1.25 kilogram. Hiervan zit 99% in de botten en tanden. De rest zit over het hele lichaam verspreid. Opname is onmogelijk zonder voldoende vitamine D3. De mens heeft tussen 500 en 1200 mg. Calcium per dag nodig, afhankelijk van leeftijd, sekse, groei, zwangerschap en lactatie. Niet alle calciumverbindingen worden door het lichaam opgenomen of zijn giftig. In planten zitten de juiste verbindingen. Meestal spreken we van kalk, hoewel dat niet juist is (kalk is een scheikundige verbinding met calcium, in de volksmond ook krijt geheten). Rijk aan kalk zijn : kelp, kaas, sesamzaad, sardines met zachte graten, kwark en andere melkproducten en verder alle planten, vruchten, noten, ei en gist. Rabarber verhindert de opname, evenals zuring. Kalk is nodig voor botvorming en de tanden, voor goed functioneren van het zenuwstelsel, goede spierwerking, goede enzymwerking, bloedstolling, bloeddrukregulatie, hartwerking, celstructuur. Het wordt ook als geneesmiddel gebruikt bij een aantal ziektes.
Gebrek laat het volgende zien: rachitis, tetanus, spierkramp, slappe spieren, afname van de botdichtheid, slechte tanden, onregelmatige hartslag, hoge bloeddruk en dikke darmkanker. Voor vogels geldt hetzelfde, maar er is een verschil: eierschalen bestaan voornamelijk uit kalk en bij het uitdrijven van het ei is bovendien ook nog eens calcium nodig. Een vogel zal voor de vorming van het ei zijn skelet tijdelijk afbreken en dat tekort later weer aanvullen. De behoefte aan kalk is dan duidelijk verhoogd. Vogels krijgen hun kalk uit grit, sepia, gebroken eierschalen en het gewone voedsel. Heeft een vogel te weinig calcium ter beschikking, dan gaat hij van alles eten: zand, oude poep etcetera.
Magnesium Dit is een ontzettend belangrijk mineraal, op dezelfde lijn als calcium en fosfor. Het is bij veel meer processen in ons lichaam betrokken dan calcium. 60% Van ons eigen magnesium zit in onze botten. De rest zit voor een groot deel in onze spieren. Magnesium zit vooral in kelp, volkorenbrood, met name in de zemelen, noten, zaden en alle groene groentes. Vlees en vis bevat heel weinig magnesium. Vogels halen magnesium uit grit, sepia en zaden. Misschien lusten ze een stukje broccoli of groente (vogelmuur). Magnesium heeft heel veel functies. Het speelt een rol bij de botvorming, celdeling, energieproductie, hormonale werking, houdt calcium, kalium en natrium in balans, maakt tandglazuurvorming mogelijk, helpt suikerziekte voorkomen, maakt spierwerking mogelijk, maakt de geleiding in de zenuwen mogelijk en voorkomt nierstenen en galstenen. Een heel scala aan ziektes komt voorbij als we te weinig magnesium binnenkrijgen. Te denken valt aan: spierkramp, snoepzucht, vermoeidheid, zenuwachtigheid, anorexia, bloedarmoede, angst, tics van het gezicht, laag suikergehalte van het bloed, hyperactiviteit bij kinderen, hoge bloeddruk, nierstenen. Bij vogels zal dit niet anders zijn. Alleen zullen ze het ons niet kunnen vertellen. Kalium, natrium en andere mineralen beïnvloeden elkaars werking en zijn dus altijd samen nodig. Een tekort van het één zal ook de werking van het ander beperken.
Fosfor Het meeste fosfor zit in de botten : 80%, de rest zit in zachte lichaamsweefsels. Bij de werking van een aantal processen is fosfor van levensbelang. Te denken valt aan botvorming, opbouw van het celmembraan, allerlei stofwisselingsprocessen, communicatie tussen de cellen onderling, activeren van vitamines van het B-complex. We vinden fosfor in volkorenproducten, kaas, noten en vlees. Gebrek veroorzaakt verstandelijke achterstand, verwarring, zwakte, spraakproblemen, bloedarmoede, verlaagde weerstand tegen ziektes, slechte botten. Cola bevat veel te veel fosfor, een vleesrijk dieet idem.
Kobalt Hierover kan ik kort zijn. Kobalt is een onderdeel van vitamine B12 en ik verwijs dan ook naar die vitamine voor werking, gebrek en bronnen.
Kalium Van deze stof hebben mensen tussen 2 en 5,5 gram nodig (volwassenen), afhankelijk van de omstandigheden waaronder we leven. We vinden kaliumverbindingen in rozijnen, aardappelen, avocado, gekookte bonen, banaan, varkensvlees, kip, vis, zuivelproducten en groente en fruit. Het is nodig voor een goede balans van ons lichaamsvocht, regelt mede de zuurgraad van dat vocht, speelt een vitale rol bij de hartslag, eiwitstofwisseling, DNA-vorming, de suikerhuishouding van ons lichaam, zenuwgeleiding, energieproductie en spierwerking. Kalium voorkomt hartziekten, hoge bloeddruk, beroertes en kanker. Gebrek levert het volgende op aan ziektes: spierzwakte, onregelmatige hartslag, trage darmwerking, neerslachtigheid, verwarring, slecht werkende nieren, vermoeidheid, duizeligheid, vasthouden van water door het lichaam, erge dorst, lage bloeddruk, zenuw- en spierstoringen. Nogal wat dus. Een vogel die alleen maar zaad te eten krijgt, lijdt een armzalig leven! Ook mensen die slecht eten kunnen zich nooit goed voelen.
Borium Hier hebben we een echt sporenelement. We hebben er maar een uiterst kleine hoeveelheid van nodig. Het is pas sinds kort duidelijk dat dit element nodig is. Het is nodig voor goede botten en gewrichten en zet vitamine D om in de vorm waar ons lichaam iets mee kan. Het verhindert calciumverlies in de botten (osteoporose). Het wordt gebruikt op de huid als ontsmettingsmiddel (boorwater). We krijgen normaal gesproken voldoende binnen uit ons dagelijks voedsel. Bij te weinig borium in ons lichaam zien we vertraagde groei, hoge stressgevoeligheid, slechte botten, depressie. Een glas wijn bevat veel van dit mineraal. Voorts vinden we het in soja, pruimen, rozijnen, amandelen, pinda’s, hazelnoten, dadels.
Chroom Ook dit is een sporenelement. We hebben er als mens zo’n 50 tot 200 microgram van nodig per dag (volwassenen). Het is nodig voor de regeling van het bloedsuikergehalte, het houdt het cholesterolgehalte van het bloed laag genoeg, het speelt een rol bij de eiwitstofwisseling, stimuleert spiervorming, verhoogt weerstand tegen infecties, voorkomt arteriosclerose (dichtslibben van de aders) en wordt als geneesmiddel gebruikt bij suikerziekte, hoog cholesterolgehalte van het bloed, angst, acne en gewichtsverlies). We vinden chroom in gist, eidooier, melasse, niet geraffineerde suiker, honing, volkoren producten, vlees, vis, zuivel, groente en fruit. Ook hieruit blijkt weer dat het eten van welvaartsvoedsel ons eerder vroeg dan laat de das om doet.
Koper Ook koper is een sporenelement. Weinig is beslist nodig en veel is giftig. Ook hier gaat het niet om puur koper, maar om chemische verbindingen (koperzouten). De hoogste concentraties vinden we in de hersens en lever, maar er zit ook wat in de spieren, skelet, huid en beenmerg, waar het bloed wordt gemaakt. De werking omvat medewerking bij het produceren van energie in de cel, antioxidant werking, het is actief bij de werking van de zenuwen, regelt de productie van sommige hormonen, helpt mee met opname van ijzer, houdt bloedvaten en zenuwvezels gezond, is van grote betekenis bij de werking van vitamine C, werkt mee aan de pigmentvorming, reguleert cholesterol, helpt bij de vorming van rode bloedcellen, is medeverantwoordelijk voor de vorming van (kraak)been en huid, en nog enkele zaken meer. Bij een tekort zien we bloedarmoede, vochtophoping in het lichaam, breekbare botten, prikkelbaarheid, slechte huid en pigmentvorming in de huid, hoog cholesterolgehalte van het bloed en slechte afweer tegen ziektes. Koper krijgen mens en vogel meestal voldoende binnen, het wordt ook wel aan voer toegevoegd. We vinden koper in schaaldieren, lever, gist, noten, erwten, boekweit, pinda’s, zonnepitten, chocolade, boter, volkoren producten en in veel groentes en fruit. Koperen armbanden helpen tegen artritis.
Fluor Fluor puur is uiterst giftig! Zouten met fluor(ide) hebben functies bij de vorming van bot en tanden, helpen hartaanvallen voorkomen, ze voorkomen cariës (gaatjes in de tanden), helpen tegen osteoporose. Te veel is zeer schadelijk. Bronnen zijn zeewier (spirulina), andere zeeproducten, dus ook sepia, en verder zwarte thee. Extra fluor is niet nodig en zelfs vaak ongewenst: het veroorzaakt serieuze problemen door vergiftiging. Een tekort veroorzaakt vermoeidheid, bleekzucht, ademtekort, slapeloosheid, hartkloppingen, bloedarmoede, slechte groei en (leer)moeilijkheden bij kinderen, sommige vormen van doofheid, botdichtheidverlies, rusteloze benen (in bed, vóór het inslapen), slechte warmteregulering, vatbaarheid voor infecties, slechte lichamelijke en geestelijke prestaties.
Jodium De schildklier produceert thyroxine, dat de snelheid van onze stofwisseling regelt. Het bevat jodium. Het meeste jodium krijgen we binnen door gebruik van gejodeerd keukenzout. Verder zit het in zeeproducten, inclusief spirulina en kelp. Een gebrek veroorzaakt struma, droge huid, vermoeidheid en verlies van afweer.
IJzerOok van dit element hebben we maar heel weinig nodig: in ons hele leven niet meer dan er in een spijker zit. Helaas wordt het heel slecht opgenomen. Er wordt wel heel economisch mee omgesprongen; het wordt door het lichaam steeds gerecycled. Het heeft de volgende functies: nodig voor de vorming van hemoglobine (de rode kleurstof in ons bloed), het voorkomt sommige vormen van bloedarmoede, maakt deel uit van een aantal enzymsystemen, is antioxidant, verhoogt de lichamelijke prestatie, helpt kanker voorkomen. (Enzymen zijn stoffen die scheikundige processen sneller laten verlopen; denk aan enzymen in waspoeder).We vinden ijzer in alle soorten vlees en dát ijzer is goed opneembaar. De rest van de bronnen zijn plantaardig en dat ijzer wordt slecht opgenomen. Vitamine C bevordert de opname, thee verhindert die. Bij vogels en mensen die streng vegetarisch leven, gaat het mis: ze krijgen te weinig ijzer binnen. Insecteneters stapelen ijzer in de lever. Dat kan een probleem geven. Beokorrels bevatten heel weinig ijzer. Insectenetervoer ook, om stapeling te voorkomen. Een tekort veroorzaakt vermoeidheid, bleekzucht, ademtekort, slapeloosheid, hartkloppingen, bloedarmoede, slechte groei en (leer)moeilijkheden bij kinderen, sommige vormen van doofheid, botdichtheidsverlies, rusteloze benen (in bed, vóór het inslapen), slechte warmteregulering, vatbaarheid voor infecties, slechte lichamelijke en geestelijke prestaties.
Germanium Het is nog niet bewezen dat dit element noodzakelijk is voor het leven. Ondanks dit blijkt het heel effectief te zijn in de behandeling van slechte immuniteit, hartziektes, artritis, osteoporose en kanker en nog een aantal ziektes. Het schijnt dus wel degelijk noodzakelijk te zijn. Het is frappant dat juist die vaak aangeprezen heilzame middelen als ginseng, paddenstoel, knoflook en smeerwortel nou net veel germanium bevatten. We schijnen 1 milligram per dag nodig te hebben. Germanium helpt goed tegen infecties van virussen (!).
Molybdeen Molybdeen is betrokken bij een aantal enzymen in ons lichaam. Ons lijf bevat ongeveer negen gram van dit element. Het neutraliseert sulfiet, een conserveermiddel in vooral wijn en (geen Duits) bier. Tegenwoordig lijdt iedereen in de westerse wereld aan een tekort, door de manier waarop voedsel wordt geproduceerd namelijk met allerlei pesticiden. Verder heeft molybdeen een functie bij de ijzerstofwisseling, urinevorming, het is een antioxidant, voorkomt soms impotentie, voorkomt sommige vormen van kanker, met name aan het strottenhoofd, beschermt de tanden en bevordert de uitscheiding van een teveel aan koper. Een tekort veroorzaakt overgevoeligheid voor sulfiet, onregelmatige hartslag, prikkelbaarheid en de onmogelijkheid urinezuur te vormen.We vinden de stof in peulvruchten, zonnepitten, tarwekiemen, gist, niertjes, volkorenproducten, ei, groente, vis en fruit. Helaas is alles afhankelijk van hoe men de grond gebruikt voor de productie van voedsel. Kunstmest is dus helemaal fout!
Mangaan Het meeste mangaan zit in thee. Ook volkorengraan, noten en avocado’s zijn een goede bron. Groentes en fruit zijn een relatief slechte bron. Mangaan heeft een functie in veel enzymsystemen, reguleert mede de suikerstofwisseling, is een antioxidant, speelt een rol in de werking van spieren en hersens, zorgt mede voor gezonde botten en kraakbeen, beïnvloedt het evenwichtsorgaan en wordt in een aantal gevallen in hogere dosering als geneesmiddel gebruikt, o.a. bij infecties en zelfs bij de ziekte van Alzheimer (= kinds worden).Een tekort veroorzaakt o.a. evenwichtsstoornissen, slecht geheugen, huidontstekingen, prikkelbaarheid, vermoeidheid, breekbare botten en een slechte regulering van het bloedsuikergehalte.
Selenium Dit element is in onze streken van bijzonder belang doordat de bodem er arm aan is. Het is hoe dan ook een uiterst belangrijk voedingsbestanddeel. Er is geen element waarover zoveel geschreven wordt. Het is een uiterst belangrijke antioxidant (afvanger van vrije radicalen), het speelt een rol bij het immuunsysteem, bij reparatie van beschadigd DNA, bij de groei van de foetus, het reinigt het lichaam van vergiften, heeft invloed op het seksleven van de man, zorgt voor een gezonde huid, hart, bloedvaten en lever. Het wordt in een aantal gevallen als geneesmiddel gebruikt (o.a. bij huidziektes, roos). Het is een goed middel tegen het ontstaan van kanker. Helaas is onze bodem arm aan seleen en dat tekort vinden we terug in ons voedsel. De meeste vitamine- en mineralenpreparaten bevatten seleen. Bier en andere gerstproducten bevatten veel seleen. Verder graan en andere landbouwproducten uit Canada, melasse, tarwekiemen en cashewnoten.Een tekort veroorzaakt (mede) diarree, overgevoeligheid voor infecties, hartproblemen, vertraagde groei, slechte vruchtbaarheid bij de man en nog enige andere problemen.
Silicium Na zuurstof komt silicium het meeste voor op onze aardkloot. Zand bestaat namelijk uit een verbinding van silicium met zuurstof. Het is dus overal aanwezig. Silicium kan alleen door het lichaam worden opgenomen als het de juiste vorm heeft en die zit in sommige planten: wortels, volkorenproducten, komkommer (de schil), zeegroentes (spirulina) en hard (kalkrijk) water.Silicium is nodig voor de vorming van collageen, dat in de meeste weefsels zit als (kraak)been, bloedvaten en longen. Het is ook nodig voor een goede huid, goed haar en goede nagels. Het verhindert mede arteriosclerose (dichtslibben van de bloedvaten) en osteoporose (botontkalking).Bij gebrek zien we: dun haar, brokkelige nagels met witte vlekjes, slechte kraakbeenvorming en te vroeg verouderde huid.
Vanadium Over dit element is nog weinig bekend. Wel weten we dat het heilzaam werkt bij suikerziekte, het zorgt voor een goede pompbeweging van de cel, het is betrokken bij botvorming, het verlaagt de cholesterolspiegel van het bloed en voorkomt daardoor hartaanvallen en hoge bloeddruk.We vinden vanadium in peterselie, sla, radijs, dille, oliehoudende zaden, schelvis en zwarte peper. Voor onze vogels is te denken aan boekweit, zonnepitten, appel, maïs, wortel. Peterselie is de kampioen.Gebrek veroorzaakt (mede) diabetes en een hoog cholesterolgehalte van het bloed.
Zink Zink is in het lichaam ongeveer overal voor nodig. Het is dan ook het belangrijkste sporenelement. Er zijn weinig processen in het lichaam waarbij zink geen grote rol speelt.Ik noem er een paar: het is nodig voor de groei, zit in meer dan 200 enzymen, is betrokken bij de vorming van DNA, nodig voor het goed functioneren van het celmembraan, nodig voor een gezonde huid en darmbekleding, nodig voor de ogen, het is een antioxidant, belangrijk voor alle stofwisselingsprocessen, verbetert geur en smaak, doet wonden beter genezen, voorkomt acne, prostaatvergroting en kanker. En nog veel meer…Gebrek veroorzaakt o.a. slechte afweer en falende immuniteit, alcoholisme, anorexia, gedragsproblemen, slecht genezende wonden, steeds terugkerende infecties, impotentie en onvruchtbaarheid, langer durende verkoudheid, slecht functioneren van de mannelijke seksualiteit, acne, eczeem, psoriasis en dementie. Zink zit in vlees, oester, sesamzaad, pompoenpitten, gemberwortel, volkorengranen, boekweit, noten, vis en peulvruchten.Tot zover de mineralen die belangrijk zijn voor onszelf en onze vogels.
Ons mensen wordt het gemakkelijk gemaakt. Er zijn tabletten waar alle vitamines én mineralen in zitten die de mens dagelijks nodig heeft. Ze heten dan "multivitamines en mineralen" of "multi totaal". Hema en Kruidvat leveren elke gewenste samenstelling tegen alleszins redelijke prijzen. We zouden dergelijke preparaten ook voor onze vogels kunnen gebruiken, waarbij we het gewicht van onze vogels goed in de gaten moeten houden. Als u dertig kanaries heeft, dan is dat grofweg 750 gram. Een volwassen man weegt 75 kg. We hebben in ons geval voor onszelf dan één pil nodig en voor dertig kanaries het honderdste deel van een (fijngestampte) pil. U kunt dat als volgt verdelen: de fijn gestampte pil verdeelt u op een glad stuk papier in tien gelijke delen. Dat gaat mooi met een pinkaart. Elk tiende deel leggen we in de vorm van een rups en delen dat ook weer door tien. Zo’n klein partje doet u door het eivoer en de rest eet u zelf op bij de warme maaltijd! Vogels houden wordt dan een gezonde hobby. En wijzelf varen er wel bij!
|
